Het gonst al een tijdje van de geruchten: de negatieve rente komt eraan! Maar is dat wel zo? En wat betekent dit voor ondernemers? Moeten zij hun geld laten staan, weghalen of juist uitgeven? Acht vragen (en antwoorden) over een omgekeerde wereld.
Waarom is de rente zo laag?
De Europese Centrale Bank constateert dat er te veel gespaard wordt door consumenten en te weinig geïnvesteerd wordt door bedrijven. Door de rente laag te houden en verder te verlagen wil de ECB consumenten en producenten stimuleren om meer geld uit te geven. Dat doet de ECB via de Europese banken. Die zijn namelijk verplicht om hun overtollig kasgeld elke avond te stallen bij de ECB. In het verleden leverde dat de banken rente op, maar nu moeten zij rente betálen aan de ECB. Het Euribortarief, de rente op onderlinge leningen tussen de Europese banken, is ook al negatief. De verwachting is dat de banken die kosten zullen doorberekenen aan de klant. Die zal op een gegeven moment ook moeten gaan betalen voor het stallen van zijn spaarrekening bij de bank. En wordt zo misschien geprikkeld om zijn spaargeld op te nemen en uit te geven.
Hebben banken al negatieve rentes ingevoerd?
Niet voor de kleine en de gemiddelde klant. De meeste banken geven voor de vorm nog een klein beetje rente. Alleen Triodos Bank heeft de spaarrente op nul gezet. Wel moeten klanten met een rekening van miljoenen euro’s sinds kort rente betalen over hun spaargeld. Van Lanschot rekent bijvoorbeeld 0,2 procent rente voor klanten met een saldo van 2,5 tot 5 miljoen euro. Daarboven geldt 0,4 procent. De Rabobank laat een groep van zo’n 700 zakelijke klanten rente betalen voor het bedrag boven de 12,5 miljoen euro dat zij bij de bank hebben ondergebracht. Sommige banken laten doorschemeren dat zij een negatieve rente breed willen invoeren als de situatie zich zo verder blijft ontwikkelen.
Wat betekent negatieve rente voor ondernemers?
In wezen verschilt hun situatie niet zo van die van consumenten. Ondernemers hebben hun geld veelal in hun bedrijf zitten. Maar voor hun pensioen leggen zij bijvoorbeeld wel geld apart. Zij bouwen immers geen pensioen op bij een pensioenfonds, maar regelen dat in de regel zelf. Over dat tegoed zullen zij dan een negatieve rente moeten betalen. Als zij die spaarrekening aanhouden.
Want wat kunnen zij anders met dat geld doen?
Het kan worden verplaatst naar rekeningen die nog wél rente opleveren. Ondernemers kunnen leningen aflossen of investeren in bijvoorbeeld energiebesparende maatregelen. Dat levert op termijn nog geld op ook.
Halen ondernemers al geld van de bank?
Nog niet. Er zijn in elk geval geen cijfers over, ook niet over consumenten. De Consumentenbond heeft wel 7.000 Nederlanders gevraagd naar hun plannen in het geval van een negatieve rente. 80 Procent haalt dan zijn geld van de spaarrekening. 25 Procent zet het op een andere rekening, 20 procent stopt het in de bekende oude sok, 11 procent kiest voor beleggen en een deel lost de hypotheek af.
Kan het invoeren van een negatieve rente niet gewoon worden verboden?
Ja, dat kan, en dat is ook iets dat de Tweede Kamer zou willen. Minister van Financiën Wopke Hoekstra is daar echter niet zo’n voorstander van. Hij ziet dat als ingrijpen in het financiële verkeer en dat doet hij liever niet. Bovendien ziet hij het nog niet gebeuren dat de banken echt overgaan tot een negatieve rente.
Hoe staan de banken daar zelf in?
‘Uiteraard willen wij onze klanten liever geen negatieve spaarrente in rekening brengen en doen we er alles aan om dit te voorkomen’, zegt Nanne van Nunen, woordvoerder van de Rabobank. ‘Het voelt heel onnatuurlijk als je geld moet betalen voor het geld dat je bij de bank zet. Dat is niet alleen ongewenst voor onze klanten; het hele financiële systeem is niet ingericht op een situatie van langdurige negatieve rentes.’
Komt het toch tot een negatieve rente, dan zou het gevolg wel eens een bankrun kunnen zijn, met alle negatieve gevolgen van dien. En er zal een run komen op bankkluizen voor in huis. Want zo’n oude sok vertrouwt natuurlijk niemand.
Leidt die lage rente nu al tot iets?
Nou, consumenten en ondernemers zijn nog niet massaal geld gaan uitgeven. Ook de kredietverlening banken aan bedrijven neemt nog niet echt toe, terwijl het geld nu toch ‘goedkoop’ is. ‘Er is geen tekort aan financiering voor bedrijven’, merkte ING-topman Ralph Hamers in dat verband op. ‘Geen enkele leenaanvraag in Europa blijft onbeantwoord.’
Er is dan ook de nodige kritiek op het beleid van de ECB. Zeven oud-centraal bankiers, onder wie Nout Wellink, riepen de ECB onlangs op om te stoppen met het rentebeleid. En Hans Hoogervorst, oud-minister van Financiën en -voorzitter van de Autoriteit Financiële Markten, stelde tijdens een hoorzitting in de Tweede Kamer dat ‘een lage rente slechte bedrijven en slecht economisch beleid in stand houdt’.